Haagwinde (Convolvulus sepium)

De haagwinde is een woekerende klimplant, die onder meer in je haag kan opduiken. De naam winde verwijst naar het fenomeen dat de stengels zich rechtsdraaiend om andere planten heen winden. Convolvulus komt van het Latijnse convolvere dat ‘samenrollen’ of ‘twijnen’ betekent (twijnen is het om elkaar heen draaien van textieldraden om een dikkere draad te produceren). Sepium komt van het Latijnse sepes dat ‘heg’ of ‘haag’ betekent.

Hoewel de haagwinde prachtige grote bloemen heeft, wordt de plant doorgaans als onkruid gezien omdat hij snel groeit, woekert en andere planten kan verstikken. Het is dan ook geen welkome gast in de meeste tuinen. Van de bloemen wordt soms thee getrokken tegen allerlei kwaaltjes. Over de eetbaarheid van de rest van de plant lees ik zeer tegenstrijdige verhalen, dus ik zou me er niet aan wagen.

#Nature #Natuur #Taxonomy #Taxonomie #Etymologie #Etymology #Planten #Plants #Flowers #Bloemen #Flora #Botany #GeneeskrachtigePlanten #WildeBloemen #WildePlanten #WildFlowers

https://determinerik.blog/2023/06/30/haagwinde/

Vingerhoedskruid (Digitalis purpurea)

Vingerhoedskruid dankt zijn naam aan de vorm van de bloemen, die aan een vingerhoed doen denken.

De Duitse naam Fingerhut was de inspiratie voor de wetenschappelijke geslachtsnaam Digitalis, dat is gebaseerd op het Latijnse digitus, dat ‘vinger’ betekent.

Purpurea betekent ‘purper’ en verwijst naar de kleur.

Vingerhoedskruid staat bekend als een uiterst giftige plant, die tegelijkertijd al eeuwen wordt gebruikt als geneesmiddel bij hartritmestoornissen. Omdat eigen bereidingen van de plant moeilijk te doseren zijn, wordt het middel al lang niet meer gebruikt in de natuurgeneeskunde, maar legde het wel de oorsprong voor het officiële medicijn.

#Nature #Natuur #Taxonomy #Taxonomie #Etymologie #Etymology #Planten #Plants #Flowers #Bloemen #Flora #Botany #GiftigePlanten #GeneeskrachtigePlanten #WildeBloemen #WildePlanten #WildFlowers

https://determinerik.blog/2023/06/14/vingerhoedskruid/

Jan-op-de-preekstoel (Arisaema triphyllum s.l.)

De Nederlandse naam is gebaseerd op de manier waarop de bloeikolf (niet op de foto) wordt overdekt door het schutblad, als een dominee op een preekstoel.

Een andere Nederlandse naam is cobralelie (ook al is dit geen lelie), vanwege de gelijkenis van de bloemstructuur met de kop van een cobra.

Arisaema is een samenvoeging van het Griekse aron of arum (de naam voor dit type plant) en haima (‘bloed’) vanwege de kleur van het blad van sommige soorten.

Triphyllum betekent ‘drie bladeren’ vanwege het kenmerkende blad.

De afkorting s.l. staat voor sensu lato en betekent ‘in brede zin’. Er is sprake van een soortencomplex van vier nauw verwante, sterk gelijkende soorten.

Jan-op-de-preekstoel is een plant uit de aronskelkfamilie die oorspronkelijk uit de oostelijke Verenigde Staten komt en in Nederland soms als tuinplant kan worden gevonden.

De plant is giftig, maar volgens sommige bronnen na goede bereiding wel eetbaar.

Inheemse Amerikanen gebruikten de plant als geneesmiddel voor reuma, bronchitis en slangenbeten.

#Nature #Natuur #Taxonomy #Taxonomie #Etymologie #Etymology #Planten #Plants #Flowers #Bloemen #Flora #Botany #GiftigePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/2023/06/13/arisaema-triphyllum-s-l/

Bosandoorn (Stachys sylvatica)

De naam andoorn komt van het Duitse Andorn. Verdere herkomst is onduidelijk. Mogelijk is er verwantschap met het Griekse anthos (‘bloem’) waarbij de uitgang later volksetymologisch is aangepast naar -doorn.

We noemen dit bosandoorn, vanwege de vindplaats.

Ook sylvatica betekent “met betrekking tot het bos” (sylva = “bos”).

Stachys betekent ‘aar’ en verwijst naar de aarvormige bloeiwijze.

Bosandoorn is een overblijvende plant, die in Nederland algemeen voorkomt, ook al komt ik hem niet zo heel vaak tegen.

Het is een waardevolle plant voor insecten, onder meer voor de gespecialiseerde andoornbij.

De plant verspreid een onaangename geur, maar is desalniettemin eetbaar: het blad schijnt een smaak te hebben die aan champignons doet denken.

Vroeger werd de plant ook gebruikt om het helen van wonden te bespoedigen.

#Nature #Natuur #Taxonomy #Taxonomie #Etymologie #Etymology #Planten #Plants #Flowers #Bloemen #Flora #Botany #EetbarePlanten #WildFlowers #WildeBloemen #WildePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/2023/06/10/bosandoorn/

Echte tijm (Thymus vulgaris)

De herkomst van de naam tijm en Thymus is onzeker: het woord zou afgeleid kunnen zijn van het Griekse thuo (‘parfumeren’), vanwege de geur, thyo (‘offeren’), omdat het kruid als een soort wierook gebruikt werd in tempels, van thymos (‘kracht’) of van thumos (‘passie’).

Vulgaris betekent ‘algemeen voorkomend’.

We noemen dit echte tijm, omdat dit de tijm is die iedereen uit de keuken kent, in tegenstelling tot tijmsoorten die in Nederland voorkomen.

Echte tijm is een kleine, struikachtige plant die oorspronkelijk uit het Mediterrane gebied komt.

Naast toepassing in de keuken heeft echte tijm een antimicrobiële werking en wordt het nog steeds gebruikt in middeltjes voor de luchtwegen.

#Nature #Natuur #Taxonomy #Taxonomie #Etymologie #Etymology #Planten #Plants #Flowers #Bloemen #Flora #Botany #EetbarePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/2023/06/03/echte-tijm/

Beginnend overzicht van het geslacht Look (Allium)

Een groot geslacht met tussen de 500 en 700 soorten. Bekende soorten uit de keuken, zoals de ui, knoflook, prei, bieslook en sjalot, maar ook diverse soorten die in Nederland in het wild voorkomen.

#Nature #Natuur #Taxonomy #Taxonomie #Etymologie #Etymology #Planten #Plants #Flowers #Bloemen #WildFlowers #WildFlowers #Flora #Botany #EetbarePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/look/

Bieslook dankt zijn naam aan de gelijkenis met bies, een geslacht uit de cypergrasfamilie.

Varianten op het woord look komen in alle Germaanse talen voor, maar daarbuiten nauwelijks. Dat terwijl de bekendste looksoorten (ui, knoflook (garlic in het Engels) en prei (leek in het Engels) niet inheems waren in Noord-West Europa. Verdere herkomst is onduidelijk.

De herkomst van geslachtsnaam Allium is ook onzeker. Mogelijk is het gebaseerd op het Latijnse woord olere wat ‘smaak’ of ‘geur’ betekent. Of misschien is het gebaseerd op het Griekse hallesthai, dat ‘springen’ betekent. Dit zou verwijzen naar de snelle, plotselinge groei, die deze planten kunnen laten zien. Volgens een andere theorie komt Allium van het Griekse aglis (‘knoflook’) dat ontstaan zou zijn uit glis, dat ‘rond’ of ‘krom’ betekent. Tot slot zou de bron het Keltische all kunnen zijn dat ‘scherp’ en ‘brandend’ betekent, verwijzend naar de smaak.

Schoenoprasum komt van het Griekse schoinos (‘bies’) en prason (‘look’).

#Nature #Natuur #Taxonomy #Taxonomie #Etymologie #Etymology #Planten #Plants #Flowers #Bloemen #WildFlowers #WildFlowers #Flora #Botany #EetbarePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/2023/06/03/bieslook/

Kleinbloemige amsinckia (Amsinckia micrantha)

De kleinbloemige amsinckia heeft relatief kleine bloemetjes.

Ook de soortnaam micrantha betekent ‘kleinbloemig’.

Amsinckia is vernoemd naar de oorspronkelijk Nederlandse patriciërsfamilie Amsinck, en specifiek Wilhelm Amsinck die burgemeester en de facto staatshoofd van Hamburg was, en beschermheer van de botanische tuin van Hamburg.

Kleinbloemige amsinckia komt oorspronkelijk uit het westen van Noord-Amerika en is waarschijnlijk met de van sojabonen of kippenvoer in Europa terechtgekomen.

Sinds het begin van de 20e eeuw is de plant in Nederland ingeburgerd en is ze onder andere in de duinen en langs de Veluwezoom te vinden.

Inheemse Amerikanen gebruikten jonge loten van deze plant wel als geneesmiddel en als voedsel.

#Flowers #Bloemen #Planten #Plants #WildFlowers #WildePlanten #Taxonomy #Etymology #Etymologie #Taxonomie #Flora #Botany #EetbarePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/2023/05/19/kleinbloemige-amsinckia/

Betonie (Betonica officinalis)

Betonie is afgeleid van de geslachtsnaam Betonica, dat door Plinius de Oudere al betonica of soms vettonica werd genoemd. Hij baseerde de naam op de Vettonen, een pre-Romeins volk dat in het huidige Spanje woonde, die het als geneeskrachtig kruid gebruikten.

Officinalis is gebaseerd op officina, dat in eerste instantie een ‘werkplaats’ betekent. In deze context wordt er een ‘apotheek’ of de ‘bewaarplaats van een kruidendokter’ mee bedoeld. Zo wordt aangegeven dat het om een geneeskrachtige plant gaat.

Betonie komt in Europa op diverse plekken algemeen voor, maar is in Nederland erg zeldzaam.

Hij bloeit meestal donkerroze, maar soms ook wit.

Als geneeskrachtig middel heeft hij diverse toepassingen, onder andere bij blaasontsteking, diarree en bij aandoeningen aan de luchtwegen.

#Flowers #Bloemen #WildFlowers #WildePlanten #Taxonomy #Etymology #Etymologie #Taxonomie #Flora #Botany #EetbarePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/2023/05/06/betonie/

Tongvaren (Asplenium scolopendrium)

De tongvaren dankt zijn naam aan het niet-ingesneden blad (afwijkend van verwante varensoorten), dat op een langgerekte tong lijkt.

Het woord varen komt via het Proto-West-Germaanse *farn van het Proto-Indo-Europese *pornóm, dat ‘veer’ betekent. Dit woord verwijst naar de typische ingesneden bladeren die aan een veer kunnen doen denken.

Asplenium komt via het Latijnse asplenon van het Griekse ásplēnon, dat de aanduiding voor deze en verwante planten was. Het woord is afgeleid van splḗn (‘milt’), vanwege de geneeskrachtige toepassingen bij onder meer miltvuur.

Scolopendrium is afgeleid van het Griekse skolopendra, dat ‘duizendpoot’ of ‘miljoenpoot’ betekent. De clusters van sporangia (sporendoosjes) aan de onderzijde van het blad doen aan een duizendpoot denken.

Tongvaren is een tijd zeldzaam geweest in Nederland, maar is dat niet meer. Wellicht omdat hij ook gedijt bij de aanwezigheid van veel stikstof.

Hij groeit in Nederland vooral op kade- en gracht muren, en andere muren met veel vochtigheid, bijvoorbeeld onder een lekkende regenpijp.

#Plants #Planten #Ferns #Varens #Nature #Natuur #etymologie #etymology #Taxonomy #Taxonomie #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/2023/04/10/tongvaren/

Gevlekt longkruid (Pulmonaria officinalis)

Longkruid dankt zijn naam aan de toepassing als geneesmiddel bij longklachten.

Ook de geslachtsnaam Pulmonaria (pulmo is ‘long’) verwijst hiernaar.

Officinalis is gebaseerd op officina, dat in eerste instantie een ‘werkplaats’ betekent. In deze context wordt er een ‘apotheek’ of de ‘bewaarplaats van een kruidendokter’ mee bedoeld.

We noemen dit gevlekt longkruid, vanwege de lichte vlekken op het groene blad.

Het woord kruid komt van het Proto-West Germaanse krūd, dat ‘verdrukkend kruid’ betekende. Een kruid dat andere planten verdringt. Hieraan is ook het Engelse crowd verwant, en het Nederlandse werkwoord kruien (‘duwen’).

Gevlekt longkruid is een plant uit Midden- en Oost-Europa die in Nederland alleen in Zuid-Limburg inheems is.

Vanwege de vroege bloei en het decoratieve blad is het ook een populaire tuinplant.

De toepassing als geneesmiddel is vooral bij hoest, keelpijn, bronchitis en om verder aan te sterken na een antibioticakuur (bij bijvoorbeeld longontsteking).

#Botany #Flora #Bloemen #Flowers #Plants #Planten #Nature #Natuur #Etymologie #Etymology #Taxonomy #Taxonomie #WildFlowers #WildePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/2023/03/05/gevlekt-longkruid/

Wilde bertram (Achillea ptarmica)

De naam wilde bertram komt van het gebruik om bij kiespijn op de scherp smakende wortelstok te kauwen. Dit was ter vervanging van de niet inheemse Romeinse bertram (Anacyclus pyrethrum). Wilde bertram werd dus gezien als het ‘wilde alternatief’.

Het Griekse pyrethron betekent ‘vuurwortel’ en werd in onze taal verbasterd tot de persoonsnaam bertram.

Achillea komt van Achilles, die volgens de overlevering zijn soldaten hun wonden liet behandelen met een plant uit dit geslacht.

Ptarmica komt van het Griekse ptarmike (‘nieskruid’). De plant werd vroeger verwerkt tot niespoeder.

Wilde bertram komt plaatselijk vrij algemeen voor, maar is op andere plekken juist weer zeldzaam.

Naast toepassing van de wortels bij kiespijn, kun je de bloemen gebruiken als peperachtige smaakmaker, en zijn de bladeren zowel gekookt als rauw eetbaar.

De plant houdt van vochtige grond en kan goed tegen natte voeten, maar overleeft ook prima droge periodes.

#Flora #WildFlowers #WildePlanten #Flowers #Bloemen #Plants #Planten #Natuur #Nature #Botany #Etymology #Etymologie #Taxonomy #Taxonomie #EetbarePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/2023/02/26/wilde-bertram/

Stengelloze sleutelbloem (Primula vulgaris)

De sleutelbloem dankt zijn naam aan de bloeiwijze die aan een sleutelbos zou doen denken. Volgens een legende had Sint Petrus, die de hemelpoort bewaakt, een sleutelbos met goudensleutels. Toen hij een keer per ongeluk een uiltje knapte, viel de bos op aarde, en dit werd de sleutelbloem.

De stengelloze sleutelbloem heeft in tegenstelling tot andere sleutelbloemen geen stengel.

Primula betekent ‘de eerste’ omdat dit vaak de een van de eerste bloemen zijn die bloeien.

Vulgaris betekent gewoon, ook al is deze soort in Nederland zeer zeldzaam.

De stengelloze sleutelbloem groeit in Nederland zeer plaatselijk, onder andere in de duinen.

Zowel de bloemen als de blaadjes zijn eetbaar, als salade, gekookte groente of om thee van te zetten. Ook hebben ze van oudsher geneeskundige toepassing.

#Botany #Flora #Bloemen #Flowers #Plants #Planten #Nature #Natuur #WildeBloemen #WildFlowers #Etymologie #Etymology #Taxonomy #Taxonomie #EetbarePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/2023/02/23/stengelloze-sleutelbloem/

Kleefkruid (Galium aparine)

We noemen dit kleefkruid omdat de plant vol kleine haakjes zit waardoor het vast blijft zitten aan kleding of de vacht van dieren.

Het woord kruid komt van het Proto-West Germaanse krūd, dat ‘verdrukkend kruid’ betekende. Een kruid dat andere planten verdringt. Hieraan is ook het Engelse crowd verwant, en het Nederlandse werkwoord kruien (‘duwen’).

Galium komt van het Griekse gala, dat ‘melk’ betekent. Planten uit dit geslacht zouden vroeger gebruikt zijn bij het stremmen van melk.

De naam aparine komt van het Griekse apairo dat ‘grijpen’ betekent.

Kleefkruid is een algemeen voorkomende plant die weinig kieskeurig is over de groeiplaats. Zowel in de schaduw als in de volle zon doet hij het goed.

De plant kan dichte matten vormen die andere planten kan verdringen. De zaden bevatten ook de kenmerkende haakjes, waardoor ze over grote afstand verspreid kunnen worden.

Kleefkruid is eetbaar als gekookte of gebakken groente, of rauw door salades.

Het staat ook van oudsher bekend als geneeskrachtig kruid, vooral bij dingen die met het lymfesysteem te maken hebben.

#Botany #Flora #Bloemen #Flowers #Plants #Planten #Nature #Natuur #WildeBloemen #WildFlowers #Etymologie #Etymology #Taxonomy #Taxonomie #EetbarePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/2023/02/21/kleefkruid/

Wolsla (Andryala integrifolia)

Wolsla dankt zijn Nederlandse naam aan de zachte beharing op de steel en bladeren en de gelijkenis van de bloemen met die van sla.

De herkomst van Andryala is onduidelijk. Het is waarschijnlijk afkomstig van de Griekse woorden andros (‘meeldraad’) en hyalos (‘doorzichtig’), aangezien de meeldraden opvallend dun zijn.

Integrifolia betekent ‘gehele bladeren’, verwijzend naar de gave randen zonder inkepingen.

Planten uit het geslacht Andryala komen vooral in het Middelandse Zeegebied voor en zijn soms in Nederland als tuinplant te vinden. Wolsla wordt dan soms als naam voor deze soort gebruikt.

Ik heb deze plant in het wild gevonden in Marokko.

De plant bevat giftig melksap en kan niet gegeten worden.

Wel werd hij lokaal wel als geneeskrachtig kruid gebruikt.

#Botany #Flora #WildFlowers #WildePlanten #Natuur #Nature #Flowers #Bloemen #Planten #Plants #Taxonomy #Taxonomie #Etymology #Etymologie #GiftigePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/2023/02/12/wolsla/

Akkergoudsbloem (Calendula arvensis)

Goudsbloemen zijn fraaie bloemen die oranje of geel (goud) gekleurd zijn.

We noemen dit de akkergoudsbloem, omdat hij rondom het Middelandse Zeegebied vaak als (on)kruid op velden en akkers te vinden is.

Calendula is een (modern) Latijns verkleinwoord voor kalendae, waarmee ‘de eerste dag van de maand’ werd aangeduid. De reden hiervoor is dat bij milde weersomstandigheden de goudsbloem het hele jaar door bloeit.

Arvensis betekent ‘op akkers’ of ‘van de akkers’.

De akkergoudsbloem komt voor in Centraal Europa en de landen rondom de Middellandse Zee. In de rest van de wereld is hij als tuinplant ingevoerd en is hij soms ook verwilderd aan te treffen.

De bloemen zijn eetbaar en geven ook een gele kleur af, waardoor ze soms als goedkoop alternatief voor saffraan werden gebruikt.

Het schijnt dat hij net als andere goudsbloemen ook geneeskrachtig is, maar door zijn geringere formaat en voldoende beschikbare alternatieven wordt de akkergoudsbloem hier niet vaak voor gebruikt.

#Flowers #Bloemen #Plants #Planten #Flora #Botany #Nature #Natuur #Taxonomy #Taxonomie #Etymologie #Etymology #EetbarePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.blog/2023/01/31/akkergoudsbloem/

Duizendblad (Achillea millefolium)

Duizendblad (wat ook de betekenis is van soortnaam millefolium) dankt zijn naam aan het diep ingesneden, dubbel geveerde blad.

Achillea komt van Achilles, die volgens de overlevering zijn soldaten hun wonden liet behandelen met deze plant.

Deze plant is inheems en algemeen voorkomend in praktisch het gehele Noordelijk Halfrond. Daarnaast is het in Australië en Nieuw Zeeland ingevoerd om als veevoer te dienen.

De plant is ook voor mensen eetbaar, bereid als spinazie of door de salade.

Van oudsher is de plant bekend om de geneeskrachtige eigenschappen. Het is ondermeer bloedstelpend, zoals Achilles al wist.

#WildFlowers #WildePlanten #Planten #Plants #Flowers #Bloemen #Flora #Botany #GeneeskrachtigePlanten #EetbarePlanten #Taxonomy #Taxonomie #Etymology #Etymologie

https://determinerik.home.blog/2023/01/27/duizendblad/

Beginnend overzicht van het geslacht salie (Salvia)

Salie komt van de geslachtsnaam Salvia, dat van het Latijnse salvus komt. Dit betekent ‘gezond’ of ‘veilig’. Het werkwoord salvare betekent ‘genezen’. Diverse salie-soorten worden gebruikt als geneeskrachtig kruid. 

Salie is een groot geslacht met wereldwijd bijna 1000 soorten. Het omvat struiken, meerjarige en eenjarige planten. Naast de soortenrijkdom zijn er ook natuurlijke hybriden te vinden. Ook zijn verschillende cultivars gekweekt voor in de tuin.

Naast het gebruik van echte salie als keukenkruid, zijn er ook soorten met psychoactieve eigenschappen.

#WildFlowers #WildePlanten #Planten #Plants #Flora #Botany #Etymologie #Etymology #Taxonomie #Taxonomy #EetbarePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.home.blog/salie/

Bijgewerkt overzicht van de lipbloemenfamilie (Lamiaceae)

Deze grote familie dankt haar naam aan de kenmerkende bloemen, waarbij de kroonbladeren zijn vergroeid tot een boven- en een onderlip.

De wetenschappelijke naam lamiaceae is gebaseerd op het geslacht Lamium (dovenetel). Het woord lamium is ook de Latijnse term voor ‘dovenetel’.

Vroeger werd de familie ook wel Labiatae genoemd, van labia dat ‘lippen’ betekent.

Veel planten uit deze groep hebben sterk geurende essentiële oliën, waardoor sommige populair zijn als keukenkruid.

#WildFlowers #WildePlanten #Planten #Plants #Flora #Botany #Etymologie #Etymology #Taxonomie #Taxonomy #EetbarePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.home.blog/lipbloemenfamilie/

Bijgewerkt overzicht van de geslachtengroep Mentheae.

Mentheae is afgeleid van de geslachtsnaam Mentha, dat ‘munt’ betekent, zoals in de plant ‘munt’. Dit is ook altijd de betekenis geweest voor zover we kunnen nagaan.

Voor de etymologische herkomst van Mentha zijn twee mogelijkheden: Mentha kan komen van het Griekse Menthê, dochter van de watergod Cocytus, die door Hades, god van de onderwereld, bemind werd en door zijn jaloerse vrouw Persephone in een plant werd veranderd.

Mentha kan ook afstammen van het Griekse Minthos, dat ‘iets riekend’ betekent en dat duidt op de geur van de plant.

Mentheae is een geslachtengroep binnen de lipbloemenfamilie met veel bekende kruiden, zoals munt, tijm en salie.

#WildFlowers #WildePlanten #Planten #Plants #Flora #Botany #Etymologie #Etymology #Taxonomie #Taxonomy #EetbarePlanten #GeneeskrachtigePlanten

https://determinerik.home.blog/mentheae/